دستورالعمل اجرایی معاملات قراردادهای آتی در 19 اسفندماه سال 1386 در 52 ماده به تصویب هیأت مدیره سازمان بورس رسید(البته بعدها و در آذرماه1388 بخش‌هایی از آن اصلاح شد) .در فصل‌های اول و دوم این دستورالعمل همه اصطلاحات، واژه‌ها و مشخصات قراردادهای آتی به تفصیل تعریف شده است طبق ماده(6) فصل سوم این دستورالعمل شرکت‌های کارگزاری یا کارگزار- معامله‌گران، مجاز به انجام معامله آتی خواهند بود که مجوز انجام معاملات آتی را از سازمان بورس اخذ کرده و بدین منظور در بورس پذیرش شده باشند و آن دسته از نمایندگان شرکت‌های کارگزاری امکان دسترسی به سامانه معاملات برای انجام معاملات آتی را خواهند داشت که صلاحیت‌های لازم را از نظر سازمان و بورس احراز کرده باشند(ماده7).
بر اساس این دستورالعمل، کد مشتری باید قبل از معاملات به درخواست مشتری، توسط کارگزار اخذ شده باشد(ماده8) و فعالیت مشتری در بازار معاملات آتی منوط به افتتاح حساب بانکی توسط مشتری جهت معاملات آتی خواهد بود(ماده 9). همچنین کارگزاران مکلفند براساس اولویت زمانی دریافت سفارش مشتری، نسبت به اجرای سفارش اقدام کنند(ماده12) و قبل از ثبت سفارش هر مشتری، واریز وجه تضمین اولیه به حساب عملیاتی مشتری را احراز کنند(ماده 13).
در فصل چهارم این دستورالعمل نحوه انجام معاملات در قراردادهای آتی آمده است. ساعات و روزهای انجام معامله در بورس و مدت هریک از مراحل جلسه معاملات توسط هیأت مدیره بورس تعیین و اعلام می‌شود(ماده17). در صورت تغییر اضطراری ساعت شروع، خاتمه یا طول مدت جلسه رسمی معاملاتی در اثر اشکالات فنی، بورس باید تغییرات را قبل از اعمال، از طریق سایت رسمی خود اعلام و مستندات مربوط به دلایل بروز شرایط اضطراری را در سوابق خود نگهداری کرده و حسب درخواست، مستندات را به سازمان ارائه کند. اجرای سفارشات نیز براساس اولویت قیمت و در صورت تساوی قیمت‌ها بر اساس اولویت زمانی ورود سفارش به سامانه معاملاتی خواهد بود(ماده18). معاملات قرارداد آتی با یک حراج تک‌قیمتی آغاز شده و با حراج پیوسته ادامه می‌یابد(ماده19). بورس حداکثر یک ساعت پس از پایان جلسه معاملات روزانه، قیمت تسویه را بر اساس مقررات این دستورالعمل محاسبه و به عمومی اعلام می‌کند(ماده 20). دامنه نوسان قیمت روزانه هر قرارداد آتی و سقف حجم هر سفارش در زمان پذیرش قرارداد آتی مشخص می‌شود(ماده 21).
در صورت وجود اطلاعات یا وقوع شرایط اضطراری که تأثیر با اهمیتی بر قیمت قرارداد آتی و یا تصمیم سرمایه‌گذاران دارد کمیته آتی می‌تواند معاملات را حداکثر به مدت یک جلسه معاملاتی متوقف کرده و موضوع را جهت رفع موارد توقف پیگیری کند(ماده22). بر اساس (ماده 24) این دستورالعمل، در صورتی که کارگزار خریدار یا فروشنده نسبت به معاملات انجام‌شده معترض باشند
باید اعتراض خود را با ذکر دلایل برای رسیدگی تا 2ساعت قبل از شروع جلسه معاملاتی روز بعد به بورس اعلام کنند و تصمیم بورس در این خصوص لازم‌الاجراست.
در فصل پنجم نحوه تسویه در قراردادهای آتی تشریح شده است طبق ماده(24) هر مشتری باید جهت انجام معاملات آتی، حسابی تحت عنوان حساب عملیاتی مشتری نزد بانکی که بدین‌منظور توسط اتاق پایاپای معرفی می‌شود، افتتاح کند. در زمان افتتاح حساب، مشتری اذن تصرف در حساب مذکور را برای انجام عملیات به‌روزرسانی حساب‌ها، مطابق مقررات این دستورالعمل به اتاق پایاپای خواهد داد و طبق ماده(29) اتاق پایاپای متناسب با تعداد موقعیت تعهدی باز هر مشتری و میزان وجه تضمین اولیه هر قرارداد آتی، اقدام به مسدود کردن حساب نامبرده می‌کند.
دوره تسویه روزانه بعد از پایان معاملات آغاز می‌شود و تا یک ساعت قبل از پایان جلسه معاملات روز بعد ادامه خواهد یافت(ماده30). در صورتی که مشتری تا پایان مهلت مقرر نسبت به واریز وجه تضمین جبرانی و اصلاح موجودی حساب خود تا سطح وجه تضمین اولیه اقدام نکند، کارگزار مربوطه حسب دستور اتاق پایاپای اقدام به بستن تمام یا بخشی از موقعیت‌های تعهدی باز مشتری برای تأمین وجه تضمین جبرانی مورد نیاز می‌کند ماده(33).
در صورتی که کارگزار نتواند از محل بستن موقعیت معاملاتی مشتری در ساعات معاملات عادی، اقدام به تأمین وجه تضمین جبرانی کند، در بازار جبرانی نسبت به اجرای آن اقدام خواهد کرد(ماده34). همچنین اگر بستن موقعیت‌های تعهدی مشتری در بازار جبرانی پوشش‌دهنده تعهدات وی نباشد، این تعهدات از محل موجودی کارگزار مربوطه و یا تضمین‌های وی نزد اتاق پایاپای تأمین می‌شود(تبصره 2، ماده34).
در صورتی که مشتری اقدام به بستن موقعیت خود کند تفاوت ارزش قرارداد معکوس با ارزش دارایی تعهد شده در قرارداد آتی برحسب آخرین قیمت تسویه روزانه به حساب مشتری منظور می‌شود(ماده35). اتاق پایاپای پس از اعلام قیمت تسویه‌روزانه، باید تا پایان ساعات کاری همان روز گزارش تسویه را برای کارگزاران ارسال کند. این گزارش شامل حداقل اطلاعات مربوط به هر کارگزار به تفکیک مشتریان او(تعدادی موقعیت‌های تعهدی باز موجود، تعداد موقعیت‌های تعهدی بسته شده طی روز، تعداد موقعیت‌های تعهدی باز شده طی روز، میزان وجه تضمین موجود، میزان وجه تضمین اولیه مورد نیاز، وجه تضمین جبرانی و کارمزدها)است(ماده 37). کارگزاران نیز باید پس از دریافت گزارش تسویه، آن را بررسی و در صورت هرگونه مغایرت موضوع را تا 30دقیقه قبل از شروع بازار روز کاری بعد به صورت کتبی به بورس گزارش کنند(ماده 38).
نحوه تحویل کالا و تسویه نهایی معاملات قراردادهای آتی در فصل ششم این دستورالعمل بیان شده است: قرارداد آتی پس از آخرین روز معاملاتی، وارد دوره تحویل می‌شود و طرفین قرارداد آتی باید نسبت به طی فرایند تحویل اقدام کنند(ماده 39). چنانچه دارنده موقعیت تعهدی بازخرید یا فروش تصمیم به تحویل کالا بگیرد، طرف مقابل موظف به تحویل طبق ضوابط این دستورالعمل خواهد بود(تبصره ماده 39) و دوره تحویل از روز کاری بعد از آخرین روز معاملاتی شروع می‌شودو تا پایان ماه قرارداد ادامه می‌یابد(ماده 40). دارندگان موقعیت تعهدی فروش باز، باید طی مهلت اعلام آمادگی تحویل توسط کارگزار مربوطه گواهی آمادگی تحویل را تحویل اتاق پایاپای دهند(ماده40). چنانچه مدارک فوق در مهلت مذکور به بورس ارائه نشود، قرارداد آتی بر اساس قیمت تسویه روزانه روز پایان مهلت ارائه گواهی آمادگی تحویل، تسویه نقدی شده و دارنده موقعیت تعهدی فروشی که طبق این تبصره تسویه نقدی شده است، مشمول جریمه‌های مقرر در مشخصات قرارداد آتی می‌شود(ماده41).
دارندگان موقعیت تعهدی خرید باز نیز باید طی مهلت ارائه گواهی آمادگی تحویل توسط کارگزار مربوطه گواهی آمادگی تحویل را تحویل اتاق پایاپای دهند (ماده42).
همچنین پس از پایان مهلت ارائه گواهی آمادگی تحویل، اتاق پایاپای بر اساس اولویت زمانی خریدارانی را که می‌توانند کالا را تحویل بگیرند و فروشندگانی را که می‌توانند کالا را تحویل دهند، مشخص کرده و به کارگزاران مربوطه اعلام می‌کند(ماده 43). دارندگان موقعیت تعهدی خرید در پایان آخرین روز معاملاتی، حداکثر تا ساعت 12 روز کاری بعد از آخرین روز معاملاتی باید کل وجه دارایی تعهد شده قرارداد آتی بر حسب قیمت تسویه روزانه آخرین روز معاملاتی را به حساب اتاق پایاپای واریز و فیش واریزی را توسط کارگزار مربوطه به اتاق پایاپای ارائه کند(ماده 45). در مقابل دارندگان موقعیت تعهدی فروش نیز باید در پایان آخرین روز معاملاتی، حداکثر تا ساعت 12 روز کاری بعد از آخرین روز معاملاتی، رسید انبار یا اصل کالای مورد تعهد را حسب تعیین و اعلام بورس، توسط کارگزار مربوطه به اتاق پایاپای ارائه کند(ماده 46).
